Τα ζώα δεν σκέπτονται, άρα δεν υπάρχουν;
Του Νικόλα Στεφάνου
Είναι γεγονός ότι το αξίωμα του Καρτέσιου (σκέπτομαι, άρα υπάρχω), ασχέτως του ότι είναι η αφετηρία της μοντέρνας φιλοσοφίας και του διαφωτισμού, έχει κατά καιρούς ερμηνευτεί σαν άρνηση ότι τα ζώα μπορούν να αισθάνονται οτιδήποτε και να έχουν δικά τους ενδιαφέροντα. Η αλήθεια είναι ότι έχει επισημανθεί από μελετητή ότι ο ίδιος ο Καρτέσιος δεν είχε μια τέτοια άποψη για τα ζώα. Εν πάση περιπτώσει, επειδή κανείς δεν θα ισχυριστεί ότι η αναισθησία προς τα ζώα που παρατηρούμε στην χώρα μας προέρχεται από τον Καρτεσιανισμό μας (!), θα παρατήσουμε εδώ τον καλό μας φιλόσοφο και θα ασχοληθούμε σε αυτό το άρθρο με την ανεύρεση των αιτιών για την απέραντη μιζέρια που χαρακτηρίζει το ζωικό βασίλειο στον τόπο μας, την αποσαφήνιση του όρου «ευημερία των ζώων» η «ζωοφιλία» και την σύγκριση με άλλες χώρες.
Χρονολογικά, η έννοια της «ευημερίας των ζώων» (animal welfare, που μεταφράζουμε συνήθως σε ζωοφιλία) ταυτίστηκε στην δύση με την βιομηχανική επανάσταση η οποία είχε σαν αποτέλεσμα την αστικοποίηση του λαού και τον σύγχρονο διαχωρισμό του από την κτηνοτροφία, ανοίγοντας έτσι ένα περιθώριο για το λαϊκό συναίσθημα προς τα ζώα.
Η πρώτη οδηγία για την προστασία από το βασανισμό των βοοειδή, άλογα και πρόβατα εκδόθηκε το 1822 από την βρετανική βουλή, όχι τυχαία στην Μεγάλη Βρετανία αφού είναι η χώρα που γνώρισε πρόωρα την βιομηχανική επανάσταση.
Στα τέλη του 1970, το κυβερνητικό «Συμβούλιο Ευημερίας των Ζώων Αγροκτημάτων» της Μεγάλης Βρετανίας ανέπτυξε μια οδηγία σε 5 σημεία με συστάσεις για την μεταχείριση των ζώων. Αυτή η οδηγία ονομάστηκε «Οι 5 ελευθερίες» και θεωρείτε τώρα ό θεμέλιος λίθος της ζωοφιλίας, όσων αφορά ειδικότερα τα ζώα υπό την φροντίδα του ανθρώπου, δηλαδή ζώα κτηνοτροφίας, εργασίας και συντροφιάς.
Οι Πέντε Ελευθερίες
Όλα τα ζώα πρέπει να έχουν:
- Ελευθερία από τη δίψα, τη πείνα και τον υποσιτισμό (έχοντας πρόσβαση σε γλυκό νερό και υγιεινή διατροφή)
- Ελευθερία από τη ταλαιπωρία (έχοντας κατάλληλο περιβάλλον, καταφύγιο και χώρο ξεκούρασης)
- Ελευθερία από τον πόνο, τον τραυματισμό και την αρρώστια (με την πρόληψη της σκληρότητας και της ασθένειας με γρήγορη περίθαλψη και θεραπεία)
- Ελευθερία στην έκφραση φυσιολογικής συμπεριφοράς για το είδος (με την εξασφάλιση επαρκές χώρου διαβίωσης, εγκαταστάσεις και συντροφιά)
- Ελευθερία από τον φόβο και την αίσθηση κίνδυνου (με την εξασφάλιση συνθηκών που αποφεύγουν τη πίεση και το διανοητικό βασανισμό)
Η άποψη της «ουμανιστικής ζωοφιλίας» είναι ότι κάποια η όλα τα ζώα, ειδικότερα αυτά που είναι κάτω από ανθρώπινη φροντίδα, πρέπει να απολαμβάνουν μεταχείριση έτσι ώστε να μην υποφέρουν χωρίς λόγο. Αυτή η άποψη συνήθως εστιάζεται στην ηθική της ανθρώπινης πράξης η απραξίας, αντιθέτως από άλλες απόψεις που βασίζονται σε βαθύτερες φιλοσοφικές αξιώσεις περί των δικαιωμάτων των ζώων. Δεν θα πολύ-ασχοληθούμε με την δεύτερη άποψη που ταυτίζεται συχνά με ριζοσπαστικά κοινωνικά κινήματα. Εντούτοις κάποιες χώρες έχουν κάνει μερικά βήματα προς την αναθεώρηση του στάτους των ζώων όπως η Ελβετία που αναγνώρισε το 1992 τα ζώα ως όντα, όχι πράγματα, και όπως την Γερμανία που πρόσθεσε το 2002 την προστασία των ζώων στο σύνταγμα της.
Εμείς θα παραμείνουμε στην ζωοφιλία που εστιάζεται στην ανθρώπινη ηθική των πράξεων η απραξιών μας και θα υποστηρίξουμε ότι η σκληρότητα στα ζώα όπως και η απραξία σε καταστάσεις ταλαιπωρίας ζώων είναι αξιόπιστος προάγγελος άλλων ηθικών αδυναμιών και παραγόντων κινδύνου για τον πολιτισμό μας, συνιστώντας κατά συνέπεια την επέμβαση.
Και περνώντας στα του τόπου μας, για να αντιληφτούμε την δικιά μας πραγματικότητα θα χρειαστεί να έχουμε συνείδηση του γεγονός ότι η Πάρο πέρασε σε μόλις 35 η 40 έτη από μια αγροτοκτηνοτροφική κοινωνία άμεσα στον μεταμοντέρνο κόσμο μας. Είναι κατανοητό ότι στην σκληρή καθημερινότητα της αγροτοκτηνοτροφικής επιβίωσης δεν μπορεί να υπάρξει χώρος για λαϊκό συναίσθημα προς τα ζώα. Εντούτοις είναι σαφές ότι αυτό το συναίσθημα άρχισε να εκδηλώνετε στην πρώτη και ιδίως στην νέα δεύτερη γενιά αστικοποιημένων Παριανών. Η αναισθησία προς τα ζώα όλο και χάνει λίγο έδαφος ενάντια της ευαισθησίας. Βεβαίως έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας προτού τα ζώα στον τόπο μας να απολαμβάνουν τις «5 ελευθερίες», να μην βλέπουμε πια ζώα με δεμένα πόδια να κάνουν ακροβασίες για να κρατηθούν σε ισορροπία και σκυλιά ξεχασμένα σε ένα μέτρο αλυσίδας.
Επιπλέον αυτή η νεογέννητη ζωοφιλία είναι ακόμα συχνά ανώριμη και δημιούργησε η ίδια ένα νέο τεράστιο πρόβλημα, αυτό των αδέσποτων! Όσο φιλόζωοι και να γίνουμε, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να εξασφαλίσουμε βασικές συνθήκες διαβίωσης στο τεράστιο πλίθος ανεπιθύμητων σκυλιών και γατών που ρέει ασταμάτητα. Ο μόνος τρόπος επίλυσης αυτού του προβλήματος είναι η στείρωση των ζώων μας συντροφιάς και η κατανόηση των υποχρεώσεων που εικάσει η ιδιοκτησία ζώου.
Θα ασχοληθούμε με αυτό το πρόβλημα στο επόμενο μας άρθρο στο Π.Φ. που θα έχει τίτλο: «Υπεύθυνος Ιδιοκτήτης Ζώου». |
